Friday, December 25, 2015

Kiswahili categorias del genere

kitabu kile kizuri kinalaia mezani = libros ista-una bella iacere mensae
personalia naturalia substantiva aliena componentia instrumentalia distantia proxima interna
homines, agentes plantas, lignea res, membris adiectiva et verbalia substantivas, componentes, terras vocabulis aliena, animales, familias, domiciliis fructus, liquores diminutivos, linguas, deficientes-invalidos directiones, actiones supra
sing plur sing plur sing plur sing plur sing plur sing plur
substantiva m(w)+ w(a)+ m(w)+, mu+ mi+ u+, w+ n(y)+, (m)+, Ø+
n(y)+, (m)+, Ø+
j(i)+, Ø+ ma+ ki+, ch+ vi+, vy+ ku+ pa+ mu+
adiectiva m(w)+ w(a)+ m(w)+, mu+ mi+ m(w)+ n(y)+, (m)+, Ø+
n(y)+, (m)+, Ø+
j(i)+, Ø+ ma+ ki+, ch+ vi+, vy+ ku+ pa+ mu+
demonstrativa +yu+
~ yule, huyu, huyo
+wa+
~ wale, hawa, hao
+u+
~ ule, huu, huo
+i+
~ ile, hii, hiyo
+u+
~ ule, huu, huo
+zi+
~ zile, hizi, hizo
+i+
~ ile, hii, hiyo
+zi+
~ zile, hizi, hizo
+li+
~ lile, hili, hilo
+ya+
~ yale, haya, hayo
+ki+
~ kile, hiki, hicho
+vi+
~ vile, hivi, hivyo
+ku+
~ kule, huku, huko
+pa+
~ pale, hapa, hapo
+mu+
~ mle, humu, humo
obiectiva +m(w)+ +wa+ +u+ +i+ +u+ +zi+ +i+ +zi+ +li+ +ya+ +ki+ +vi+ +ku+ +pa+ +mu+
subiectiva a+ wa+ u+ i+ u+ zi+ i+ zi+ li+ ya+ ki+ vi+ ku+ pa+ mu+
possessiva wa wa ya wa za ya za la ya cha vya kwa pa mwa
coniunctiva-relativa +ye+ +o+ +o+ +yo+ +o+ +zo+ +yo+ +zo+ +lo+ +yo+ +cho+ +vyo+ +ko+ +po+ +mo+
summa wote wote yote wote zote yote zote lote yote chote vyote kote pote mote

morphophonologias

  • antel consonantem: m+, wa+, ji+, ki+, vi+, n+, u+
  • antel vocalem: mw+, w+, j+, ch+, vy+, ny+, w+

personalia generis includere
  • hominem (mtu, watu): infantem (mtoto, watoto), filium (mwana, wana)
  • agentes: consiliarium (mshauri, washauri < shauri = consilium)

naturalia generis includere
  • plantam: arborem (mti, miti), zeam Mays (muhindi, mihindi)
  • lignea rem: portam-ostium (mlango, milango),
  • membrum: manum (mkono, mikono)
  • alium: lunam = mensem = menstruationem (mwezi, miezi)

substantiva generis includere
  • adiectiva substantivam: aequalitatem (usawa, -), dimensionem (ukubwa, - < +kubwa = granda), longitudinem (urefu, - < +refu = longa), fraternitatem (udugu, - < ndugu= fratres+familiares)
  • verbalia substantivam: unificationem (uunganisho, -)
  • componente del summae: pilum del barbae (udevu), barbam (ndevu), 1 reticulum (wavu), multa reticulum (nyavu)
  • terram: Angliam (Uingereza, -)
    morphophonologias:
    • antel sonora labiale n > m
    • antel k, p, f, s, t - n > Ø: murum-parietem (ukuta, kuta)

aliena generis includere
  • vocabulum aliena (frequente sinel morphemae del genere): cameram obscura (kamera , kamera)
  • animalem: avem (ndege, ndege), taurum (ng'ombe, ng'ombe), serpentem (nyoka, nyoka), canem (mbwa, mbwa)
  • familiam: familiares-consanguineos (ndugu, ndugu)
  • domicilium: domum-casam (nyumba, nyumba)
    morphophonologias:
    • antel sonora labiale n > m: pluviam (mvua, mvua)
    • antel k, p, f, s, t - n > Ø: hyaenam (fisi, fisi), cattum (paka, paka)

componentia generis includere
  • fructum (tunda, matunda): citrum sinensia (chungwa, machungwa)
  • liquorem: aquam (-, maji), lacteum (-, maziwa)
  • componente del collectione: oculum (jicho, macho), dentem (jino, meno)
  • alium: problemam (-, matata)

instrumentalia generis includere
  • diminutivum: infantem minuscula (kitoto, vitoto ~ infantem (mtoto, watoto) del personalia genere)
  • instrumentum: rem (kitu, vitu), cuppam (kikombe, vikombe), alimentum (chakula, vyakula),
  • linguam: linguam Suahelica (kiswahili, -), linguam Ruthenica (kirussi, -)
  • deficientem-invalidum: caecum (kipofu, vipofu)
  • substantiva adverbalia modum (col ki+): infantile (kitoto < mtoto = infantes), militare (kiaskari < askari = milites), civile (kiraia < raia = cives),
  • adiectiva adverbalia modum (usuale col vi+): pauce (kidogo < +dogo = minuscula), male (vibaya < +baya = mala), difficile (vigumu < +gumu = difficilia),

distantia generis includere
  • infernum (kuzimu)
  • actionem: experrectionem (kuamka) , adventum (kufika), introitum (kuingia) ~ anataka kunywa = ista-una-personas desidere(, ut) bibere , kwimba kumekwisha = cantiones perfecte se finire (finita)
  • impersonalia localia distantia complimentum aut directionem postel locativa suffixe +ni:

waka"fanya" shauri, kumwendea nyumbani kwake: illos plure "facere" consilium, (ut) ambulare al casae del ille singulare

proxima generis includere
  • locum (pahali)
  • impersonalia localia superficialia aut proxima complimentum postel locativa suffixe +ni:

pana watu shambani pangu = essere pluria homines (superel) campe mea

interna generis includere
  • impersonalia localia interna complimentum postel locativa suffixe +ni:

mna mayai kikapuni mwake = essere pluria ovis inel corbe (panariae) del ille singulare, kisimani mna maji = una fonte existere aquas

locativa praedicatum


utere relativa suffixum del +ko, +po, +mo genere col locativa suffixe +ni:
  • mpaka uko mbali = una fronteras-limes essere distantiae, mji umo katika jimbo hili = ista-una urbes essere intral regione ista, simba yupo mwituni = una leones essere una silvae-forestae (prol animata "leone", yupo del personalia genere substituere "ipo" del animalia genere),

locativa suffixos +ni


possibile quoque utere sinel +k+, +p+, +m+ affixe:
  • mji huu umejengwa kisiwani = urbes ista constructa insulae,

nominem del loce modificare nulla locativa affixos
  • nitaishi Uganda = me future vivere Ugandae ~ nitaishi shuleni = me future vivere scholae ~ nitaishi nchini Uganda = me future vivere terrae Uganda

possessiva-attributiva

  • possessiva praepositiones sequere possessionem, praecedere possessorem et indicare generum del possessionem:
chumba cha mtu = camaras del homine, ukuta wa nyumba = parietes del casae, nyumba za watu = casas del multa popule
  • possessiva praepositiones possibile utere quoque antel actione:

chombo cha kuzimia moto = instrumentos prol extinctione focum-ignem,
  • possessiva praepositiones antel numerale indicare ordinem:

mtu wa tano = una homines quinta, kiti cha sita = una sellas sexta, nyumba ya tisa = una domos nona, mtu wa pili = una homines secunda, siku ya tatu = una dies tertia, EXCEPTIONALE - prima: mtoto wa kwanza = una infantes prima, kitabu cha kwanza = una libros prima,
  • possessiva praepositiones ya postel sehemu vocabule antel numerale indicare fractionem:

sehemu ya tano = 1/5, sehemu ya tisa = 1/9, EXCEPTIONALE - 1/2 (nusu), 1/3, 1/4 (robo), 1/8
  • possessiva praepositiones quoque indicare qualitativa attributum:

mtu wa akili = homines sapientia (< akili = sapientias), onyesho la biashara = expositiones-spectaculis commercialia (< biashara = commerciīs), nyumba ya miti = una domos lignea (< miti = pluria arbores)
  • +a possessivum possibile substituere attributiva +enye suffixos del possessore:

kikombe chenye maziwa = cuppas col lacte (~ kikombe cha maziwa = cuppas prol lacte), mambo yenye faida = res utilia (< faida = profectus-beneficiis), mtu mwenye nguvu = homines fortia (< nguvu = fortitudines),
  • possessiva praepositiones substituere locativa suffixum +ni localia animata complimente:

amefiki kwa rafiki yake = illos-singulare perfecte venire al amice una sua (~ amefiki rafikini kwake = illos-singulare perfecte venire al loce del amice una sua)
  • locativa possessiva praepositiones kwa quoque indicare:
  1. instrumentum: kwa kisu = per cultelle, kwa miguu = per pede,
  2. directionem: anaenda kwa daktari = una personas ire al medice, barua zitokazo kwa wasomaji = pluria epistulas-litteras, quos venire abel multa lectore
  3. causam: alikufa kwa njaa = ista una personas morere causael fame, kwa vile / kwa hivyo = ista causae ..., kwa sababu / kwa kuwa / kwa maana / kwani = ... ista causae, ut ..., kwa nini ukafanya hivi? = prol que te-facere ista-mode?
  4. durationem: kwa miaka mitatu = durantel 3 anne

subiectiva et obiectiva

  • subiectiva morphemas initialel praedicate indicare generum del subiecte
  • obiectiva morphemas inel praedicate antel verba radicale indicare generum del obiecte

walifanya = pluria personas praeterite facere, watoto wanakisoma kitabu = multa infantes legere librum, anakitwaa = una personas prehendere ista( re)m, wamefika = multa personas (perfecte) venire,
  • prol animata subiecte praedicatos inconditionale habere subiectiva praefixum del personalia genere independentel genero del actualia vocabule

amicos perfecte partire = rafiki ameondoka (imeondoka - impossibile, independente ut rafiki repraesentare aliena generum)
  • subiectiva praefixos quoque praecedere praedicativum: nyumba i tayari = ista-una domos-casas essere completa-preparata,
  • subiectiva praefixos col +na suffixum praecedere possessionem: ana kalamu = una-personas habere calamum-stilum, chumba hiki kina madirisha matatu = camara ista una habere fenestram 3,

adiectiva

adiectivos sequere substantivum
  • adiectiva praefixos indicare generum del qualificata substantive

mtoto mdogo = infantes minuscula, nchi nzuri = terras bella, amekwenda katika nchi nyingine = una personas praeterite ire al terrae alia,
  • adiectiva del Arabica origine ne indicare generum del qualificata substantive

mtu tajiri = homines divita-rica, kitabu ghali = libros cara, chumba safi = camaras pura-limpida
  • (extreme =) sana et hasa sequere adiectivum

mtu mwema sana = extreme bona homines, nyumba kubwa sana = extreme granda domos, njia mbaya hasa = extreme mala vias
  • comparativa morphemas (maiore =) kuliko, kupita, kushinda sequere adiectivum et praecedere comparatam

mtoto huyu ni mrefu kuliko yule = ista infantes maiore longa ecce illae, matunda haya ni matamu kushinda mengine = fructos ista essere dulcia maiore l alie, njia hii ni ndefu kupita njia ile = via ista essere longa maiore l via ille
  • superlativa constructione

machungwa haya ni mabivu kuliko yote = citros multa ista essere matura maiore l omne, huyu ndiye mtu aliye mwema = istos (essere) illa homines, quos (essere maxime) bona,

numerales

  • adiectiva numerales (1 moja / mosi, 2 mbili / pili, 3 tatu, 4 nne, 5 tano, 8 nane < nne na nne = 4+4) sequere substantivum col propria adiectiva praefixe del genere del qualificata substantive

mtu mmoja = homines una, miti mitano = arbores quina, vikombe vinane = cuppas octona, wamefika watatu = perfecte venire personas 3 (terna)
  • substantiva numerales (10 kumi) et Arabica numerales (6 sita , 7 saba, 9 tisa, 20 ishirini, 30 thelathini ... 50 hamsini ... 100 mia, 1000 elfu) utere sinel praefixe del genere

watu kumi = homines decena, vikombe kumi = cuppas decena, watu sita = homines 6 (sena), miti saba = arbores septena, vikombe ishirini = cuppas 20,
  • composita numerales utere col praefixe del genere sicut simplicia numerales

watu kumi na watatu = homines 13, watu kumi na tisa = homines 19,

100e et 1000e possibile conectar adiectiva praefixum del genere del componente
  • mamia = multa centenos / multa centene, maelfu = multa millenos / multa millenae,

centenos et millenos se multiplicare sicut ordinaria substantivos col adiectiva numerale
  • mia mbili 200, mia sita 600, mia tisa 900, elfu mbili 2000, elfu tatu 3000, elfu saba 7000

finalia simplicia numeralem separare na (= et):
  • kumi na moja 11, kumi na tatu 13, kumi na tisa 19, ishirini na moja 21, thelathini na saba 37, hamsini na tano 55, mia mbili na hamsini 250, elfu moja mia tisa na sitini 1960

fractionem et ordinem indicare possessiva praefixos.

demonstrativa

  • demonstrativa praefixos antel suffixum +le del distantiae (oratore) indicare generum del qualificata substantive: yule = ecce illa (personas), vile = ecce illa plurie (instrumentos)
  • demonstrativa suffixos postel praefixum h+ del proximitate (oratore) indicare generum del qualificata substantive: huu = ista (plantas), hizi = ista plurie (animales)
  • definitiva suffixos +o+ postel demonstrativa suffixum del genere indicare cognita substantivum: huo = ista (plantas) notificata, hizo = ista pluria (animales) relata, wakati huo sehemu nyingi za habari zitakuwa zimesahauliwa = tempore ista partes multa del informatione (future) oblita,

demonstrativos sequere substantivum: miti hii = ista pluria arbores, mtu huyo = ista cognita homines, kitabu hicho = ista notificata libros, mto ule = ecce illa flumines-rivulos

dupla demonstrativa morphemas antel demonstrativa vocabule specificare qualificata substantivum: neno lili hili = vocabulis exacte ista, kiti kiki hiki = sellas particulare ista

quoque summa suffixos +ote (= omnia) congruere genere del qualificata substantive: miti yote = omnia (pluria) arbores, kuta zote = omnia muros-parietes, chumba zote = omnia camaras

quoque interrogativa suffixos +pi (= qualia) congruere genere del qualificata substantive: watu wapi? = qualia pluria homines, matunda yapi = qualia pluria fructos

demonstrativos quoque indicare adverbalia modum
  • usuale col +vi+: hivi = ista mode (~ vitu hivi = ista pluria res), vilevile = identica mode (~ vitu vile = ecce illa pluria res),
  • locativos col +pa+: hapa = ista loce, pale = ecce illa loce, weka hapa = (me petere, ut te illum) ponere al ista-loce!,

coniunctiva-relativa


coniunctiva affixes coniungere substantivum col subordinata verbae sicut participios aut relativa pronomines.

subordinata praedicatos possibile habere solummode temporalia +na+, +li+, +ta+ka+ praefixum.
  • mwaka ujao = annos proxima-sequenta (annos, quos sequere),
  • mara kwa mara watu wapendao mchezo huo wanakutana pamoja = vice perel vice pluria-homines fascinata abel lude-ioce ista se reciproce incontrare,
  • kati ya wenzi wake waliofanya kazi bandarini katika kampuni moja kulikuwa na kijana mmoja, aliyetaka sana kumwoa = interel pluria-amice sua, quos-praeterite-facere laborem portu(e) inel corporatione una praeterite-existere iuvenes una, quos-praeterite-desiderare extreme maritare,

participium amba(o) ~ dicta (< +amba = dicere) initiare subordinata sententiam
  • nimekuwa nikisumbuliwa sana na kuumwa tumbo wakati nilipokwenda daktari ambaye alinipa dawa = me perfecte essere turbulata-irritata extreme abel dolore del stomache usquel ista tempore, que me praeterite ire doctore, quos (singulare) praeterite me dare remedium-medicamentum.

+ko+, +po+, +mo+ affixos indicare subordinata localia praedicatum
  • kule Mombasa alikofika aliona bahari kwa mara ya kwanza = illa-loce Mombasae, qua-loce ista-una-personas-praeterite-advenire ista-una-personas-praeterite-videre marium prol vice prima,
  • aliwachukua mpaka pale alipoacha motokaa yake = una-personas-praeterite-pluria-personam-dirigere usquel ista-loce, qua-loce ista-una-personas-praeterite-deserare-laxare motoria-carrum sua,
  • alikwenda London jana ambako atafanya mazungumzo = una-personas-praeterite-(trans-)ire London here, qua-loce ista-una-personas-future-facere conversationem-discussionem

+po+ affixos quoque possibile indicare subordinata temporalia praedicatum
  • nilipokwenda nyumbani nilisikia sauti za watu = me-praeterite qua-tempore (trans-)ire mansione-lare, (ista-tempore) me-praeterite-audire pluria-voces del pluria-homines
  • wakati alipokuwa Arusha alitembea shamba mpya = tempore (, que) una-personas-praeterite-essere Arushae, ista-una-personas-praeterite-ambulare campe-horte nova
  • tangu tulipoanza kujifunza miaka mingi imepita = (inde-)postel tempore, que nos-praeterite-initiare ut-studere, annos multa perfecte-(elapse-)transcendere
  • tutakapokwenda = ista tempore, que nos future ire

Kiswahili - Swahili linguas

origines

Суахили-русский словарь. Kamusi ya kiswahili-kirusi 1961 Д.А.Ольдерогге
Wesley Oisebe

No comments:

Post a Comment